Η μήτρα αποτελεί όργανο γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος προορισμένο για την ανάπτυξη του εμβρύου κατά τη διάρκεια της κύησης.Έχει σχήμα αναποδογυρισμένου χωνιού με τον αυχένα ο οποίος ονομάζεται τράχηλος σε άμεση σύνδεση με τον κόλπο, το κανάλι που τον συνδέει με το εξωτερικό περιβάλλον….

Τα τοιχώματα της μήτρας αποτελούνται από δύο στρώματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους: το ενδομήτριο, το επιφανειακό στρώμα πλούσιο από αδένες γυρισμένο προς το εσωτερικό της κοιλότητας και το μυομήτριο το εξωτερικό μυϊκό στρώμα. Οι καρκίνοι της μήτρας αναπτύσσονται όταν κάποια από τα κύτταρά της ξεκινούν να μεγαλώνουν με ανεξέλεγκτο τρόπο και προφανώς να εισβάλλουν σε όλα τα όργανα.

ΠΟΣΟ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΔΕΔΟΜΕΝΟΣ

Στις αναπτυσσόμενες χώρες ο καρκίνος της μήτρας είναι η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο, ενώ στις δυτικές χώρες οι μέθοδοι scrccning όπως το pap-test μείωσαν κατά 75% και την συχνότητα αλλά και την θνησιμότητα τα τελευταία 50 χρόνια.

Στην Ιταλία εάν συγκριθούν τα δεδομένα του 70 με τα σημερινά διακρίνεται μια ξεκάθαρη μείωση των καρκίνων της μήτρας: από 14 περάσαμε σε λιγότερες 10 περιπτώσεις ανά 1000.000 γυναίκες. Και σε αυτή την περίπτωση το πλεονέκτημα οφείλεται στην πρόληψη και στην μεγαλύτερη καθαριότητα των λαών που μείωσε την συχνότητα των γενετικών φλεγμονών που αποτελούσαν έναν από τους παράγοντες κινδύνου σ’αυτόν τον καρκίνο.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ

Ένας από τους βασικούς παράγοντες του καρκίνου του τραχήλου είναι η μόλυνση από HPV το παπίλομα virus που προκαλεί τη δημιουργία κονδυλωμάτων, μικρών καλοηθών καρκίνων που ονομάζονται και αδενώδη εξογκώματα. Υπάρχουν διαφόρων ειδών ιοί των κονδυλωμάτων ικανοί να μολύνουν διάφορα σημεία του οργανισμού. Μερικοί τύποι του HPV μολύνουν ιδιαίτερα τους βλεννογόνους των γεννητικών οργάνων. Κατά τη διάρκεια μιας σεξουαλικής επαφής όπου ένας εκ των δύο συντρόφων έχει μολυνθεί η φυσική επαφή μεταξύ των γεννητικών οργάνων μπορεί να επιτρέψει τη μετάδοση του ιού. Η μετάδοση ευνοείται από την σεξουαλική ανάμιξη ή από τις σχέσεις με συντρόφους σε κίνδυνο και μπορεί να προκληθεί ακόμη και αν χρησιμοποιείται προφυλακτικό γιατί οι περιοχές που χτυπήθηκαν μπορεί να βρίσκονται και έξω από την περιοχή που καλύπτεται από το προφυλακτικό.

Γενικά πολύ λίγες γυναίκες που έχουν μολυνθεί από τον ιό HPV αναπτύσσουν καρκίνο του τραχήλου. Ο ιός αποτελεί μόνο μια αιτία του καρκίνου αλλά δεν είναι μια απαραίτητα αιτία. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι: η πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα , πολλοί σεξουαλικοί σύντροφοι , μια ανοσοποιητική ανεπάρκεια η οποία μπορεί να εξαρτάται από μια ταυτόχρονη μόλυνση από HIV,από μια προηγούμενη μεταμόσχευση ή από μια ασθένεια όπως το λέμφωμα του HODGKIN.

Όσον’ αφορά τον καρκίνο του ενδομητρίου : προχωρημένη ηλικία, διαβήτης, υπατικές διαταραχές, παχυσαρκία, ανικανότητα, ανικανότητα θεωρούνται παράγοντες προδιάθεσης. Μια αναφορά πρέπει να γίνει για τα οιστρογόνα, ορμόνες οι οποίες κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της περιόδου ερεθίζουν την επιφάνεια της μήτρας για να διογκωθεί έτσι ώστε να δεχτεί το υποτιθέμενο έμβρυο. Η έκθεση μιας γυναίκας στα οιστρογόνα και στο ερέθισμά τους για πολλαπλασιασμό κατά τη διάρκεια της γόνιμης περιόδου εξαρτάται από τον αριθμό των κύκλων τους οποίους έχει. Παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν τον αριθμό των κύκλων , μια πρόωρη αρχή του κύκλου , μια καθυστερημένη εμμηνόπαυση, η έλλειψη εγκυμοσύνων , σύντομοι κύκλοι μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου. Από αυτή την οπτική η φαρμακευτική χορήγηση οιστρογόνων ως θεραπεία που αντικαθιστά την εμμηνόπαυση φαίνεται να αποτελεί στα παράγοντα κινδύνου.

Τα αντισυλληπτικά αντίθετα φαίνεται να έχουν ένα προστατευτικό αποτέλεσμα διότι εκτός από τα οιστρογόνα περιέχουν και την άλλη μορφή γυναικείων ορμονών την προγεστερόνη η οποία αντισταθμίζει τη δράση τους.

ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ

Οι πιο συχνοί καρκίνοι της μήτρας είναι αυτοί του ενδομητρίου και του τραχήλου.

Οι καρκίνοι του τραχήλου ταξινομούνται με βάση τα κύτταρα από τα οποία προέρχονται : το 80% αποτελούνται από ακανθοκυτταρικά καρκινώματα τα οποία προέρχονται από τα επιφανειακά επιθηλιακά κύτταρα ενώ περίπου το 15% των καρκίνων αποτελείται από αδενοκαρκινώματα που προέρχονται αντίθετα από τους αδένες του τραχήλου. Τέλος το 3 με 5% των καρκίνων του τραχήλου έχει μικτή προέλευση , αναφερόμαστε οπότε σε αδενολεπιδοηδές καρκίνωμα. Οι καρκίνοι του ενδομητρίου είναι όλοι αδενοκαρκινώματα , ο πιο συχνός που καλύπτει το 75-80% των περιπτώσεων είναι το ενδομητροηδές αδενοκαρκίνωμα . Λιγότερο συχνοί μα περισσότερο επιθετικοί , είναι τα ορμογόνα κονδυλοματικά αδενοκαρκινώματα και τα αδενοκαρκινώματα με κύτταρα διαυγή που αποτελούν το 10 και το 4-5% όλων των καρκίνων του ενδομητρίου. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις πρόκειται για μικτές μορφές .

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Τα συμπτώματα του καρκίνου της μήτρας είναι λίγο πολύ παρόμοια : ανώμαλη αιμορραγία , άφθονες κολπικές απώλειες συχνά δύσοσμες , πόνοι στη χαμηλή κοιλία ή στη μέση , αίμα στα ούρα , πόνος κατά τη διάρκεια της ούρησης . Στην περίπτωση του καρκίνου του ενδομητρίου τα συμπτώματα εκδηλώνονται ήδη στα πρώιμα στάδια , ενώ στην περίπτωση του καρκίνου του τραχήλου , τα αρχικά στάδια είναι ασυμπτωματικά.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Η μοναδική στρατηγική πρόληψης είναι η πραγματοποίηση τακτικών γυναικολογικών ελέγχων . Ξεκινώντας από την πρώτη σεξουαλική επαφή μέχρι την ηλικία των 70 ετών είναι απαραίτητο να γίνεται το pap-test ανά 2 χρόνια. Ακόμη και αν λείπουν οι σεξουαλικές επαφές , θεωρείται πως μια γυναίκα 18-20 ετών , πρέπει να πραγματοποιεί αυτού του είδους την εξέταση η οποία δεν προκαλεί ούτε πόνους ούτε ουλές . Εδώ και μερικά χρόνια είναι επίσης διαθέσιμο ένα εξειδικευμένο τεστ , το οποίο συνδυαζόμενο με το pap-test επιτρέπει τον εντοπισμό ιογενούς DNA , έτσι ώστε να καθορίσει ποια , έστω και χωρίς συμπτώματα , προσβάλθηκε από τον ιό.

Την παρούσα στιγμή το συγκεκριμένο τεστ ενδείκνυται μόνο σε γυναίκες σε κίνδυνο (για παράδειγμα που είναι σε σεξουαλικές επαφές χωρίς προφύλαξη με πολλούς συντρόφους). Θα ήταν επίσης θετικό να μην καπνίζουν και να μην έχουν σεξουαλικές επαφές με συντρόφους σε κίνδυνο . Από το 2006 υπάρχει στο εμπόριο σε θέση να μην επιτρέψει την μόλυνση εκ μέρους 2 από τα βασικά ογκογενή στελέχη HPV.

Η Ιταλία ήταν μια από τις πρώτες χώρες που ψήφισε ένα νόμο για να χορηγήσει δωρεάν το εμβόλιο σε όλα τα κορίτσια 12 ετών ο οποίος σύντομα θα τεθεί σε λειτουργία από τις διάφορες υγειονομικές μονάδες . Η ευκαιρία για εμβολιασμό σε πιο προχωρημένη ηλικία θα πρέπει να αξιολογηθεί από το γιατρό. Εκτιμάται ότι θα επιφέρει σημαντική μείωση της θνησιμότητας σε αυτού του είδους τον καρκίνο.

Στην περίπτωση του καρκίνου του ενδομητρίου μπορεί να αξιολογηθεί η δυνατότητα χορήγησης οιστρογόνων (συμπληρωματική θεραπεία ή αντισυλληπτικά) με βάση του προσωπικού κινδύνου.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Όπως σε όλους τους καρκίνους έτσι και ο καρκίνος της μήτρας είναι σημαντικό να γίνεται η διάγνωση το συντομότερο δυνατό. Για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας υπάρχει αυτό το οποίο θεωρείται η μεγαλύτερη επιτυχία στον τομέα της ογκολογικής πρόληψης : το pap-test, η λήψη μερικών κυττάρων του τραχήλου της μήτρας . Το δείγμα αναλύεται στο μικροσκόπιο ψάχνοντας πιθανές ανωμαλίες στην όψη των κυττάρων. Παρότι έχει συμβάλλει σημαντικά στον έλεγχο της διάδοσης του καρκίνου του τραχήλου το pap-test δεν είναι πάντα ακριβές : γι’αυτό το λόγο επαναλαμβάνεται σε τακτικά χρονικά διαστήματα υπενθυμίζοντας ότι χρειάζεται και ως πρώτη διάγνωση σε πιθανές ανωμαλίες.

ΠΩΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟ PAP-TEST

Τo pap-test είναι η πιο παλιά ογκολογική εξέταση screening (προστέθηκε στην κλινική πρακτική της δεκαετίας του 50) και μέχρι στιγμής θεωρείται από τις πιο αποδοτικές . Υπολογίστηκε πως εάν όλες οι γυναίκες μεταξύ 25-64 ετών πραγματοποιούσαν αυτή την εξέταση κάθε 3 χρόνια οι περιπτώσεις του καρκίνου του τραχήλου θα μειώνονταν κατά 50%.Ενώ μέχρι πριν λίγα χρόνια θεωρούταν αναγκαία η επανάληψη του τεστ , μετέπειτα μελέτες απέδειξαν ότι φτάνει ένα τεστ ανά 2 χρόνια ή ακόμη ανά 3 χρόνια , εφόσον το αποτέλεσμα είναι αρνητικό. Αυτό δεν σημαίνει μόνο ότι δεν πρέπει να λείπουν και λοιμώξεις καθώς και σημάδια φλεγμονών , καταστάσεις που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου .

Δεν υπάρχει αντίθετα συμφωνία , στο ενδεχόμενο διακοπής του pap-test σε προχωρημένη ηλικία, ιδιαίτερα άνω των 70 ετών. Σύμφωνα με μερικούς ειδικούς των USA, εάν η γυναίκα δεν έχει πια σεξουαλικές επαφές και δεν είχε ποτέ παθολογικά αποτελέσματα στο pap-test θα μπορούσε να διακόψει το screening. Σύμφωνα με άλλους θα ήταν πιο προσεκτικό απλά αυξάνοντας τους χρόνους ελέγχου. Σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες τα κύτταρα χαρακτηρίζονται «ανώμαλα» είναι θεμιτή η επανάληψη του pap-test ή το να προχωρήσουν σε περαιτέρω εξετάσεις όπως η έρευνα για DNA του HPV ή κολποσκόπηση. Η τελευταία εξέταση πραγματοποιείται κάνοντας ανάληψη αυχενικού ιστού με τη βοήθεια ενός μικροσκοπίου που επιτρέπει το φωτισμό της επίμαχης περιοχής η οποία προηγουμένως πρόκειται για οξύ μάτι, μια ουσία σε θέση να εμφανίσει πιθανές βλάβες. Στην περίπτωση του καρκίνου του ενδομητρίου, η διάγνωση γίνεται τις περισσότερες φορές μέσω υπερήχου και επαληθεύεται μέσω βιοψίας. Γενικά η ενδομητριακή βιοψία πραγματοποιείται στο χειρουργείο αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να θεωρηθεί απαραίτητη η επέμβαση με αναισθητικό ή η χρήση υπερήχων.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Τα καρκινώματα του ενδομητρίου προσβάλουν το εσωτερικό περίβλημα της μήτρας, οπότε δεν μπορεί να διαγνωσθεί με το pap-test. Εάν παρουσιαστούν συμπτώματα όπως αιμορραγία και κοιλιακοί πόνοι, ο γυναικολόγος θα προχωρήσει αρχικά σε υπέρηχο προσπαθώντας να εξετάσει τα κύτταρα του βλεννογόνου. Οι τεχνικές είναι 2: Η βιοψία του ενδομητρίου που πραγματοποιείται εισάγοντας ένα εύκαμπτο όργανο στο εσωτερικό της μήτρας διαμέσου του κόλπου και παίρνοντας (με ένα απλό ξύσιμο) μικρές ποσότητες ιστού οι οποίες λαμβάνονται μέσω του σωλήνα του οργάνου και εξετάζονται στο μικροσκόπιο.

ΕΞΕΛΙΞΗ

Στην περίπτωση διάγνωσης του καρκίνου της μήτρας ή του τραχήλου, είναι σημαντικό να καθοριστεί η σοβαρότητα με βάση μία λίστα αξιολόγησης που χωρίζει τους καρκίνους σε 4 στάδια:

1. ο καρκίνος συνορεύει με τον τράχηλο

2. ο καρκίνος έχει εισβάλει στην οπίσθια περιοχή της μήτρας, αλλά δεν έχει φτάσει τη λεκάνη

3. ο καρκίνος έχει εισβάλει στη λεκάνη ή τα νεφρά επηρεάζοντας τη λειτουργία τους

4. ο καρκίνος έχει εισβάλει στην ουροδόχο κύστη, το ορθό ή το πίσω μέρος της λεκάνης. Συνήθως ακολουθεί η μετάσταση.

Και οι καρκίνοι του ενδομητρίου χωρίζονται σε 4 στάδια:

1. ο καρκίνος που πρόσβαλε τη μήτρα αλλά όχι τον τράχηλο

2. ο καρκίνος που πρόσβαλε τον τράχηλο όχι όμως και τις εξωτερικές περιοχές

3. ο καρκίνος που πρόσβαλε την πύελο και τους γειτονικούς λεμφαδένες αλλά όχι την ουροδόχο κύστη και το ορθό.

4. ο καρκίνος που πρόσβαλε την ουροδόχο κύστη και το ορθό. Συνήθως ακολουθεί μετάσταση.

ΙΑΣΗ

Η θεραπεία του καρκίνου της μήτρας ή του τραχήλου μπορεί να επέλθει με διάφορους τρόπους, ιδιαίτερα συνδυαζόμενοι μεταξύ τους.

Χειρουργική : στην περίπτωση του καρκίνου του τραχήλου είναι δυνατή η κωνοποίηση δηλαδή η αφαίρεση ενός κώνου ιστού στο σημείο της βλάβης. Αυτή η επέμβαση δεν επηρεάζει τη λειτουργία του οργάνου (οπότε επιτρέπει για παράδειγμα, το να έλθει εις πέρας μια εγκυμοσύνη) αλλά μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο εάν ο καρκίνος εντοπιστεί πρόωρα. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις όπως σε αυτή του καρκίνου του ενδομητρίου, βαδίζουμε αφαιρώντας τμήμα της μήτρας ή όλου του οργάνου (ιστεροκτομή). Αν είναι αναγκαίο. Στις ακόμη πιο προχωρημένες μορφές μπορούν να αφαιρεθούν και διπλανά όργανα, όπως οι λεμφαδένες, οι σάλπιγγες, ακόμα και οι ωοθήκες.

Ακτινοθεραπεία: αποτελεί χορήγηση ακτινών υψηλής ενέργειας σε θέση να σκοτώσουν τα κακοήθη κύτταρα. Αποτελεί μια θεραπεία που δεν προκαλεί πόνο η οποία έχει το πλεονέκτήμα να εμπλέκει όχι μόνο τη μήτρα αλλά και τις γύρω περιοχές οι οποίες μπορεί να έχουν προσβληθεί ενδεχομένως από καρκίνο. Η πηγή των ακτινών μπορεί να είναι και εξωτερική και εσωτερική. Στην δεύτερη περίπτωση μιλάμε για βραχυθεραπεία, μια νέα τεχνική που προβλέπει την εισαγωγή στη μήτρα της ασθενούς μικρών «αυγών» που εκπέμπουν ακτίνες. Η πιθανότητα έκθεσης σε ακτινοθεραπεία επιτρέπει σε μερικές ασθενείς να διατηρήσουν τα γενετικά τους όργανα έτσι ώστε να μην χάσουν την δυνατότητα να κάνουν παιδιά.

Χημειοθεραπεία: Συνήθως χορηγούνται ενδοφλέβια φάρμακα όπως cisplahno και paclitaxel που είναι σε θέση να «φτάσουν» όλα τα όργανα μέσω του αίματος.

Η χημειοθεραπεία συνιστάται σε όλους τους καρκίνους που έχουν ξεπεράσει το πρώτο στάδιο για να μειώσουν τον κίνδυνο υποτροπιασμού.